کد مطلب:35432 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:33

گنجینه پرسمان » اعتقادات

خداوند، چند گونه رحمت دارد؟

خداي سبحان داراي دو گونه رحمت است:

1ـ رحمت مقيّده خاصه كه مقابل غضب است، همانطور كه ضلالت مقابل هدايت خاصه است. هدايتي كه روزانه دهبار از خداي سبحان مسئلت ميكنيم: «إهدنا الصراط المستقيم» هدايت خاصه است و لذا نجات از ضلالت ـ كه مقابل اين هدايت است ـ نيز در نماز مطلوب است: «ولا الضالين». اما هدايت عامه، همه مخلوقات را در برگرفته و آن را قبل از طلبْ نازل كرده است. چنانكه نعمت يافتگاني كه در اين سوره از آنها نام برده شده است: «صراط الّذين أنعمت عليهم» برخوردار از رحمت خاصه هستند كه در مقابل آنها غضب شدگان قرار دارند: «غَير المَغضوب عَليهم».

2ـ رحمت مطلقه عامّه كه در مقابل آن غضب نيست، بلكه مقابلش عدم است، نظير هدايت عامه كه مقابلش عدم است. بر اين اساس خداوند همه موجودات را تحت پوشش رحمت و هدايت خود قرار داده است. به عبارت ديگر موجوديت هر موجودي نشانه برخورداري آن موجود از رحمت عامّه و هدايت مطلقه است. فرض ندارد كه موجودي هستي پيدا كرده باشد ولي از اين رحمت و هدايت محروم شده باشد. در اينجا محروميّت از رحمت مساوي با محروميّت از اصل هستي است. لذا خداوند اگر بخواهد بر اساس رحمت مطلقه، رحمت نازل كند گاهي اِعمال غضب ميكند و گاهي رحمت خاصه عطا مينمايد. يعني لازمه اِعمال رحمت مطلق نسبت به كل عالم اين است كه از عامل غضب نيز استفاده كند ـ نظير جرّاحي كه براي اِعمال رحمت به همه بدن بيمار، اِعمال خشم و غضب به عضو معيوب نموده، آن را قطع ميكند ـ لذا خداوند گاهي دستور مهرباني، وفا و انعطاف صادر ميكند و گاهي هم دستور بيمهري، جنگ، دفاع و مانند آن. بستگي به اين دارد كه رحمت مطلقه او چه اقتضا كند.

اگر قرآن كريم مسئله قصاص را ـ كه حكم جلال حق است ـ به چهره جمال معرفي ميكند، سرّش آن است كه جمال خداوند راهنماي جلال او و رحمتش اِمام غضب اوست. از اينرو ميفرمايد: اگر شما قصاص را اِعمال كنيد حيات جامعه تأمين ميشود: «وَلكم في القِصاص حَيوة يا أُولي الألباب» بقره/179 از اينجا معلوم ميشود قصاص، ظهور خشم خدا نيست، بلكه جلوه مهر عمومي و رحمت عامه اوست. و از همين ديدگاه است كه از جهاد و دفاع به عنوان عامل حيات ياد كرده، ميفرمايد: «يا أيّها الذين امنوا استَجيبوا لِلّه و لِلرّسول إِذا دَعاكم لِما يُحييكم» انفال/24 هر چند كه قانون جهاد و دفاع موجب جراحت و شهادت عدهاي از مؤمنان و هلاكت عدهاي از كافران ميشود و از اين جهت همراه با خشونت و قساوت است و مظهر جلال و غضب، ليكن چون حيات و آزاديِ عدهاي را به دنبال دارد و روح ستمپذيري و ذلت را از بين ميبرد، جمال را به همراه دارد.

چون رحمت خداوند بيش از غضب اوست؛ رحمتْ سابق است و غضبْ مسبوق؛ رحمتْ اِمام است و غضب مأموم؛ و هر مأمومي به امام خود اقتدا كرده رنگ او را پيدا ميكند، لذا غضب او نيز رنگ رحمت دارد. پس كل جهان را رحمت خدا اداره ميكند.

---

: آية الله جوادي آملي
حماسه و عرفان